Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 15 Eylül 2023’te yaptığı açıklamada ülkemizde Covid virüsünün yeni varyantı olan Eris’in 9 kişide görüldüğünü duyurdu.

Fahrettin Koca, “Eris varyantı Referans Laboratuvarımızda yapılan incelemede 9 kişide görüldü. Yurtdışı temaslı ve aynı ildeler. Mevcut tedbirlere ve gündelik hayatımıza devam edeceğiz.” mesajını verdi.

Bu varyant ile daha önce tanımlanan varyantların belirtileri arasında pek bir fark olmadığı bilim adamları tarafından bildirilirken; ateş, eklem ağrısı, kas ağrısı, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, boğazda yanma, batma, tat, koku, kaybı ve ishal gibi tablolara neden olabileceği söylendi. Ayrıca bilim adamları Eris varyantının görüldüğü Avrupa ülkelerinde hastaneye yatış oranının artışı olduğunu ama yoğun bakıma yatış oranlarında belirgin bir tırmanış olmadığını da belirtti.

Virüslerin, özellikle de RNA virüslerinin (Covid 19 gibi) çoğalması ve yayılması sırasında mutasyonlar gelişir. Mutasyonların çoğunun virüse anlamlı bir etkisi olmaz ancak bazı mutasyonlar bulaştırıcılığın artması gibi virüse avantajlar sağlayabilir. Bu şekilde avantajlı hale gelen varyant virüs kolayca yayılıp küresel bir tehdit oluşturabilir.

Bulaşıcılığın artmasının sonuçları olarak özellikle ileri yaştakiler veya eşlik eden hastalıkları bulunanlar olmak üzere tüm yaş gruplarında hastaneye yatışlar ve ölüm hızları artabilir. Bu nedenle, risk oluşturan mutasyonlara yönelik genomik sürveyans oluşturularak mevcut ve ortaya çıkabilecek yeni varyantların izi sürülmeli ve bulaşma hızı yüksek virüslerin yayılmalarını engellemek için ek önlemler alınmalıdır.

Varyantların ortaya çıkmasının en önemli sebebi, virüsün insanlar arasında çoğalarak dolaşmasıdır. Toplumda enfeksiyonların yayılımı ne kadar az olursa varyantların da yayılma olasılığı o kadar azalmaktadır. Bu nedenle her bir COVID-19 vakasının engellenmesi kritik önemdedir. Aşılama ve kısıtlama tedbirlerinin yanı sıra aktif takip yapılması varyant virüse karşı en etkili önlemlerdir.

Yeni varyantı ile yeniden gündemimizde olan Covid 19’un vaka sayısı tüm Dünya’da 13 Nisan 2023 tarihi itibari ile 700 milyona yaklaştı. Ölüm oranı yüzde 1 civarında. Aynı tarihli Türkiye’de ki toplam vaka sayısı ise 17 milyon civarında. Dünya genelinde Covid-19 vaka sayısında son üç aya göre yaklaşık yüzde 80 artış olduğu belirtiliyor. Ancak Türkiye’de henüz Covid 19 vakalarında bir artış olmadığı bildirildi.

Gündemde ki bu varyant, ilk olarak 17 Şubat 2023’te rapor edildi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’de, 9 Ağustos 2023 tarihli risk değerlendirmesinde bu varyantı yakından izlenmesi gereken varyant olarak açıkladı. Ve bu yeni varyantı Eris (BA.2.86/EG.5.1) olarak adlandırıldı. Eris, aynı zamanda omikronun alt varyantı. Özellikle İngiltere’de panik yaratan bu varyant her yedi Covid vakkasının birinde görülüyor. İsrail de yeni varyanttan etkilenenler arasında. Yetkililer, 24 Temmuz itibarıyla İsrail’deki en az 18 vakada bu varyantın tespit edildiğini söylüyor. Dünya genelinde ise toplam 36 ülkede 2 binden fazla vakadan bu varyant sorumlu. Türkiye’de bu varyant 15 Eylül 2023 tarihi itibariyle görülmüştür.

Eris, şimdiden Asya’daki Covid vakalarının yaklaşık yüzde 20’sini, Avrupa’dakilerin yüzde 10’unu ve Kuzey Amerika’dakilerin de yüzde 7’sini oluşturuyor. Dünya Sağlık Örgütü’nden (DSÖ) gelen açıklamada ülkelerin yeni vakalara karşı tetikte olmaları ve Covid belirtileri gösteren hastaları yakından takip etmeleri tavsiye edildi.

DSÖ, Eris varyantının bağışıklıktan daha kolay kaçmasını sağlayan genetik özellikleri nedeniyle küresel olarak yayılabileceğini belirtirken, bu varyantın daha ağır seyirli hastalık yaptığına dair veri olmadığını vurguladı. Bilim adamları yaptığı açıklamalarda geçirdiği birçok mutasyon nedeniyle Eris’in önceki varyantlardan “yapısal olarak kökten farklı” olduğunu söyledi. Önceki infeksiyon veya aşılamadan kaynaklanan bağışıklık tepkilerinden kaçma konusunda herhangi bir avantaja sahip olup olmadığının da bilinmediği, bunun zaman içinde görüleceği söylendi. DSÖ’nün önümüzdeki dönem için önerdiği ve yüksek gelirli ülkelerde bir ay içinde kullanıma girmesi beklenen yeni COVID-19 aşısının Eris varyantı infeksiyonlarına karşı da etkili olduğunun beklendiği bildirildi. Eski aşılardan Moderna, ön deneme verilerinin, aşının en son versiyonunun Eris’e karşı umut vaat ettiğini gösterdiğini belirtti. BionTech/Pfizer ise güncellenmiş Covid-19 aşısının fareler üzerinde yapılan bir çalışmada, Eris alt varyantına karşı nötralize edici aktivite gösterdiğini açıkladı. Bu açıklamalara rağmen aşıların Eris üzerindeki etkisi henüz bilinmiyor.

Avrupa Hastalık ve Kontrol Merkezi ise 6 Ağustos 2023 itibari ile yaşa göre COVID-19 vaka sayılarını raporlayan 18 ülkeden alınan verilerde olguların yaklaşık yarısının 65 yaş üzeri kişiler olduğunu raporladı. Bildirilen vakkalar arasında şiddetli akut solunum yetmezliği ve hastaneye yatışlarda artışı görülmediği bildirildi. Bu yüzden bilim adamları insanların hayatlarını normal şekilde yaşamalarını önerdi. Çoğu Avrupa Birliği ülkesinde 2023 sonbaharı için aşılama önerilen hedef gruplar; yaşlılar, yaşa bakılmadan alt hastalığı olanlar (immun yetmezliği olan hastalar dahil), gebeler ve sağlık çalışanlarıdır.

Tez Medikal İş Sağlığı Müdürlüğü

Uz. Dr. Rezan Harman Günerkan

Enfeksiyon hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzman