TÜRKİYE’DE İLK MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ VAKASI GÖRÜLDÜ

Daha önce de bahsettiğimiz gibi Maymun çiçeği virüsü (MPV) vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Daha sonra diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda da maymun çiçeği virüsü vakası bildirilmiştir.

Yıllar içinde ara ara küçük salgınlar yapan Maymun Çiçeği virüsünün bu seferki yayılımı biraz daha büyük çapta. Başlangıçta, sadece İngiltere'de dokuz vaka vardı (6 Mayıs 2022). Ancak kısa süre içinde Almanya, İspanya, Portekiz, Fransa, Belçika ve İtalya da dâhil olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde de yeni vakalar tespit edildi. Hastalığa ayrıca Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Avustralya'da da rastlandı (Bir ayda 30 ülkede tespit edildi). Bu nedenle hastalığa karşı temkinli ve tedbirli olmak gerekiyor.

Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) tarafından 23 Mayıs'ta yayınlanan risk değerlendirmesinde, AB ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) ülkelerine "yeni maymun çiçeği vakalarının hızlı bir şekilde tanımlanması, tedavisi, temas takibi ve raporlanmasına odaklanmaları" tavsiye edildi. Vakka sayısı ile ilgili son güncelleme 24 Haziranda 4.133 olarak tespit edildi. Henüz bildirilen bir ölüm yok.Mevcut vakaların çoğu hafif hastalık semptomları gösteriyor. Ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, yorgunluk, şişmiş lenf nodları ile başlıyor. Bunu, üzerinde kabarcıklar ve kabuklar oluşturan bir kızarıklık izler.  Semptomların süresi 2-4 hafta. Özellikle çocuklarda, hamile kadınlarda veya bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde semptomların şiddetli görülebileceği bildiriliyor. Uzmanlara göre hastalığın genel nüfus için yayılma riski şu anda çok düşük. Bununla birlikte, virüsün yakın temas yoluyla, örneğin birden fazla cinsel partneri olan kişiler arasındaki cinsel aktiviteler sırasında daha fazla yayılma olasılığının yüksek olduğu tahmin ediliyor.

Sağlık Bakanımız Fahrettin Koca 30 Haziran 2022 ‘de "Bir hastamızda maymun çiçeği hastalığı tespit edildi ’ şeklinde bir açıklama yaptı. Hastanın 37 yaşında, bağışıklık sistemi yetersizliği olduğu belirtildi. Hastanın İstanbul’da yaşadığı öğrenildi. Vakanın tedavisinin ise İstanbul'da bir hastanede sürdüğü belirtildi.

Maymun çiçeği için kuluçka süresi 7 ila 21 gün. İnsandan insana bulaşması mümkün, ancak bu son derece nadir görülüyor ve sadece çok yakın temasla gerçekleşiyor. Bu nedenle bu vakanın yakın temasla hastalığı bulaştırıp bulaştırmadığı ilerleyen günlerde belli olacak. Ancak filiasyon ekiplerinin aldığı bilgiye göre yakın temasta bulunduğu kimse yok.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?

Zoonoz hastalıklar ailesine dâhildir. Zoonoz, omurgalı hayvanlardan insanlara geçen ve insanlardan omurgalı hayvanlara geçen herhangi bir enfeksiyon hastalığını tanımlayan terim.

Maymunlar ve çeşitli kemirgen türlerinde bulunan MPV bu enfekte hayvanların salgıları, kanları, dışkıları veya doku ile teması yoluyla insanlara bulaşıyor. Hastalık, enfekte hayvanların etiyle temas edilmesi veya bunların tüketilmesi sonrasında da ortaya çıkabiliyor.

İnsandan insana bulaşması mümkün, ancak bu son derece nadir görülür ve sadece çok yakın temasla gerçekleşir. ECDC'nin risk değerlendirmesinde "Bulaşma, mukoza zarlarının veya bozulmamış cilt lezyonlarının bulaşıcı maddelerle yakın teması veya uzun süreli yüz yüze temas sonucu havadaki damlacıklar yoluyla gerçekleşebilir" ifadeleri yer aldı. Yani ECDC cinsel temas gibi yakın temas nedeni ile bulaşma olasılığını yüksek, yakın temas olmadan ise düşük olarak değerlendirdi.

Maymun çiçeği için kuluçka süresi 7 ila 21 gün.

Bununla birlikte, insandan hayvana bulaşma ile ilgili vaka bildirimi henüz yok ancak bu konuda da dikkatli olmak gerekiyor.

Hastalığın karantina süresine döküntülerin tamamen kuruyana kadar devam edilmesi gerekiyor. Yani semptomlar çıktıktan, döküntüler başladıktan sonra 14-28 gün arası hasta olan kişinin izolasyonu gerekiyor.

Temaslıda ise semptomlar oluşmadan aşılama yapılması ve 21 güne kadar izolasyonu söz konusu olabilir deniyor.

HASTALIK TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Tedavi için mevcut standart, çiçek hastalığı ve maymun çiçeği gibi ortopoks virüsleri ile enfeksiyonları tedavi etmek için özel olarak tasarlanmış bir antiviral olan tecovirimat'tır. Avrupa Birliği'nde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde maymun çiçeği tedavisi için onaylanmıştır. Cidofovir veya brincidofovir de faydalı olabilir. Eğer tedavi edilmezse ölüm riski raporları Kongo Havzası'nda (Orta Afrika) maymun çiçeği dalında %10 ila %11 kadar yüksektir.

NORMAL ÇİÇEK AŞISI KORUMA SAĞLAYABİLİR?

Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, normal çiçek hastalığına karşı bir aşılama maymun çiçeğine karşı %85 etkili olabilir. Çünkü bu iki hastalık da aynı kökten geliyor. Temmuz 2020'de "Vaccine" dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, dünya nüfusunun tahminen yüzde 70'inin hali hazırda çiçek hastalığına karşı etkili bir aşı koruması yok. DSÖ, 1966'da dünya çapında çiçek hastalığına karşı bir zorunlu aşılama kampanyası başlatmıştı ve 1980 yılında çiçek hastalığının dünya genelinde önüne geçildiği açıklanmıştı. O zamandan buyana çiçek hastalığına karşı yaygın ve etkin bir aşılama yapılmadı.

2019 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde yetişkinler için bir maymun çiçeği aşısı olan Jynneos onaylandı (Imvanex (Jynneos) gibi çiçek hastalığı bazlı aşı).

Avrupa Hastalık Kontrol Otoritesi (ECDC), maymun çiçeğine karşı şu anda "çember aşılama" diye adlandırılan yöntemi tavsiye ediyor. Bu yöntemde, kitlesel aşılama yerine sadece virüsle enfekte hastaların temaslı olduğu kişiler aşılanarak bir "bağışıklık çemberi" oluşturulmaya çalışılıyor. İngiltere'de yakın temaslı kişilere bu şekilde aşılamalar başladı.

Dünya Sağlık Örgütü'nün elinde yeterince çiçek hastalığı aşısı mevcut. Buna ilaveten ABD, Almanya, Avusturya ve İsviçre gibi birçok ülke kendi aşı stoklarına sahip. Her ülkede kendi risk durumuna göre hazırlıklı olmak zorunda olduğu DSÖ yetkililerince belirtiliyor.

25 Mayıs'ta Güney Afrika'daki Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü'nden hastalık uzmanları, vakaların COVID-19 pandemisinde olduğu gibi patlamayacağına inandıkları için toplu aşılamaya gerek görmediklerini söyledi.

24 Mayıs'ta, Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri Müdür Yardımcısı Jennifer McQuiston, Amerika Birleşik Devletleri'nin "yüksek riskli" insanlar için Stratejik Ulusal Stoklarından Jynneos maymun çiçeği aşısının bir kısmını serbest bırakma sürecinde olduğunu doğruladı.

25 Mayıs'ta Alman hükümeti, mevcut salgın nedeniyle 40.000 doz aşı satın aldığını duyurdu.

Sağlıklı günler dileriz.

Tez Medikal İş Sağlığı Müdürlüğü

Uz. Dr. Rezan Harman Günerkan

Enfeksiyon hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı