VEREM EĞİTİM VE FARKINDALIK HAFTASI

İnsanlık tarihi kadar eski bir hastalık olan tüberküloz, günümüzde önemini halen korumaktadır.

Tüberküloz hastalığının tanınması, sebebinin bilinmesi ve tedavisinde büyük adımların atılması Paris’teki Necker Hastanesi’nde çalışan Dr. Rene Laennec’in çalışmalarıyla başlamıştır. Tüberkülozun bütün formlarını gün yüzüne çıkartmıştır. O, başta akciğer olmak üzere, karaciğer, dalak ve diğer organlarda t ü b e r k ü l denilen oluşumları tarif etmiştir. Laennec, 1826 yılında üzerinde çok çalıştığı verem hastalığından ölmüştür.

Bu tarihsel bilgi birikimi sonucunda Robert Koch 24 Mart 1882 yılında tüberkülozun sebebi olan basili yani mycobacterium’u hastaların balgamında göstermiştir. Bu nedenle 24 Mart günü 1982 yılında Dünya Tüberküloz Günü olarak kabul edilmiştir. Aynı yüzyılın sonlarında W. K. Roentgen, X ışınını bularak radyolojinin temelini atmıştır. Yirminci yüzyılın ortalarında verem ilaçları ve BCG aşısı da bulunarak, bu amansız hastalığa dur denilmiştir.

Aşı, kanla ve lenfatik sistemle verem hastalığının etkeni olan basilin yayılmasını engellemektedir. Bu sayede hayatı tehdit eden miliyer tüberküloz, tüberküloz menenjit gibi durumların ortaya çıkışını azaltır. Akciğer tüberkülozunu önlemede etkinliği %50 civarında olarak kabul edilmesine karşılık, Türkiye'de erişkinlerde %72,7 iken 0-6 yaş grubunda %85 bulunmuştur.

Sağlık Bakanlığı Genişletilmiş Bağışıklama Programı çerçevesinde Türkiye’de doğumdan 2 ay sonra yani 3. ayın içinde BCG aşısı yapılması önerilir ve hayat boyu sadece bir kez BCG ile aşılanması öngörülmüştür. Eğer bebek 3. ayını bitirmiş veya daha büyükse BCG aşısı yapılmadan önce Tüberkülin Deri Testi (PPD Testi de denir) yapılarak sonucu değerlendirilmelidir. BCG aşısı yapılmış çocuklara skar olsun olmasın BCG tekrar yapılmaz. Aşılanmamışlarda 6 yaşından sonra BCG aşısı önerilmemektedir.

Verem hastalığının daha seyrek görüldüğü, veremle mücadelede önemli mesafeler almış olan bazı gelişmiş ülkelerde BCG aşısı rutin uygulanmamaktadır. Ancak Türkiye’de her ne kadar son yıllarda verem hastalığının yıllık görülme sıklığı azalmaya devam etse de, bilimsel olarak verem aşısının her doğan bebeğe uygulanmaya devam edilmesi kaçınılmazdır. Aile Sağlığı Merkezlerinde, Verem Savaşı Dispanserlerinde ve hastanelerimizde BCG-Verem aşısı ücretsiz olarak uygulanmaktadır.

Dünyada 2019 yılında 10 milyon kişi tüberküloz ile hastalanmış,1,4 milyon insan tüberküloz hastalığından ölmüş, 465 bin kişi ilaca dirençli tüberküloz basili ile enfekte olmuştur. 2000 yılından bugüne: 63 milyon insanın tüberkülozdan ölmesi önlenmiştir.

Tüberküloz hastalığı sıklıkla akciğerlerde görüldüğünden belirtilerinin önemli bir kısmı da akciğerlerle ilgilidir.

Tüberküloz hastalarının en sık görülen yakınmaları;

Tüberküloz hastası ile aynı havayı paylaşan ve tüberküloz basiline maruz temaslılarda verem hastalığı görülme oranı yüksektir. Bu nedenle tanı konan bütün hastaların temaslıları verem savaşı dispanserinde taranır.

Ülkemizde 1947 yılında, Dünya Tüberküloz Günü’nün belirlendiği tarihten tam 35 yıl önce Verem Eğitim ve Propaganda Haftası başlatılmıştır. Bu durum, Türkiye’de verem savaşında farkındalık yaratmak ve politik kararlılık sağlamakta önemli rol oynamıştır.

Türkiye’de başarılı bir verem savaş programı yürütülmektedir. Hastaların erken tanısı ve tedavisi, hasta temaslılarının muayenesi ve hastalanma riski taşıyanlara koruyucu tedavi verilmesi uygulamalarını kapsayan bir program sürdürülmektedir. Ülkemizde kayıtlı tüberküloz hasta sayısı 2005 yılında 20.535 iken, 2019 yılında 11.401 olarak tespit edilmiştir. Yıllar içinde nüfusun artmasına ve göç almamıza karşın hasta sayısı düşmüş, toplam olgu hızı yüz binde 29,8’den 13,7’ye gerilemiştir. Sağlık kurum ve kuruluşları birlikte bu mücadelede önemli görevler üstlenmişlerdir.

Tüberküloz savaşında en önemli rolü ise, şüphesiz, tüberküloz konusunda deneyimli sağlık çalışanlarıyla, hastalara ücretsiz sağlık hizmet veren Verem Savaşı Dispanserleri oynamıştır.  

Tez Medikal İş Sağlığı Müdürlüğü    

Uz. Dr. Rezan Harman Günerkan

Enfeksiyon hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı / İş Yeri Hekimi