COVİD 19’DA GÜNCEL DURUM

Covid 19 salgını Omicron varyantı ile devam ederken bilim insanları coronavirüsün Omicron varyantının yeni tespit edilen BA.1, BA.2 ve BA.3 isimli alt varyantlarını tespit ettiler. En çok görülen Omicron alt varyantının BA.1. olduğunu açıkladılar. Omicron ve alt varyantları aşılı kişilere de bulaşıyor fakat kullanılan Covid aşılarının hala hastalığın ağır geçirilmesine engel olduğu düşünülüyor.

BA.2'nin nerede ortaya çıktığı belli değil, ancak ilk olarak Filipinler'de tespit edildi. BA.2 diğer alt varyantlara göre daha bulaşıcıymış gibi görünürken, henüz daha ağır bir hastalığa yol açtığına dair bir kanıt yok. Danimarka'da SSI'ın 8500 hane ve 18 bin birey üzerinde yaptığı araştırmada BA.2'nin, BA.1'e kıyasla "önemli ölçüde" daha bulaşıcı olduğu sonucuna varıldı. BA.1 ve BA.2 benzer olmakla birlikte, aralarında 20 mutasyon farkı bulunuyor.

WHO, bu omicron alt varyantının 57 ülkede tespit edildiğini söyledi. Kuruluş, bazı ülkelerde genetik yapısı incelenen virüslerin yarısından fazlasının BA.2 olduğunu da ekledi.

Uzmanlar, diğer varyantlarda olduğu gibi aşıların ağır hastalıklara ve hastaneye yatışlara karşı yüksek derecede etkili olduğuna inanıyor.

Türkiye’de 18 yaş ve üzeri nüfusun aşılanması verilerinde 1’inci doz ortalaması yüzde 93,02, 2’nci doz ortalaması yüzde 85,24 olarak ölçüldü. Ayrıca, 1’inci dozda 57 milyon 740 bin 810, 2’nci dozda 52 milyon 907 bin 403 ve 3’üncü dozda 27 milyon 420 bin 505 olmak üzere toplam 146 milyon 304 bin 93 aşı uygulandı.

En az 2 doz aşı olan kişi sayısının en yüksek olduğu iller; Osmaniye, Ordu, Amasya, Muğla, Kırklareli, Çanakkale, Eskişehir, Balıkesir, Zonguldak ve Manisa olurken, 2 doz aşı yapılan kişi sayısının en düşük olduğu iller ise Şanlıurfa, Batman, Siirt, Diyarbakır, Bingöl, Muş, Mardin, Bitlis, Ağrı ve Elazığ oldu.

Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları, ateş, öksürük ve dispnedir. Baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ve eklem ağrıları, aşırı halsizlik, yeni ortaya çıkan koku ve tat alma duyusu kaybı, ishal gibi belirtiler de görülebilmektedir. Hastalık asemptomatik geçirilebilmekle birlikte, ciddi vakalarda, pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm gelişebilmektedir.

COVID-19 olgularının rutin doğrulamasında hala altın standart PCR’ dır. COVID-19 şüphesi yüksek olan bir hastadan negatif sonuç elde edildiğinde, özellikle sadece üst solunum yolu örnekleri toplanmış ise, mümkünse alt solunum yolu örneklerini içeren ek örnekler alınmalı ve çalışılmalıdır. Asemptomatik kişilerde de kantitatif RT-PCR (nazofaringeal sürüntü örnekleri) test pozitifliği bildirilmiştir. Ayrıca asemptomatik olguların büyük bir kısmında enfeksiyonun daha sonraki aşamasında bazı semptomlar gelişmiştir, ancak klinik izlem süresi boyunca asemptomatik olan olgular da mevcuttur.

Ancak son dönemde duyarlılık (%97) ve özgüllük (%99) oranları ile oldukça yüksek, nazofarengial örnekler için standardize edilmiş antijen testleri kullanıma sunulmuş ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve A.B.D. İlaç ve Gıda Kurumu (FDA) başta olmak üzere birçok ülkenin sağlık otoritesi/kurumları tarafından tanımlanmış hedef popülasyonlar için geliştirilmiş algoritmalar doğrultusunda kullanılmak üzere acil kullanım onayları verildi (duyarlılık≥%80, özgüllük≥%97).

PCR testlerinin kullanım zorluğu, pahalı olması ve anında sonuç vermemesi nedeni ile tarama testi olarak kullanmak çok pratik olmadığından FDA, Covid-19'un yüzey proteinlerini tespit ederek çalışan antijen testlerinin kullanımına izin vermeyi sürdüreceğini ve bireylerin bunları talimatlarına uygun olarak kullanmaya devam etmesi gerektiğini bildirdi. Sağlık kuruluşu, hızlı testle negatif çıkan kişinin klinik belirti göstermesi durumunda yine de PCR yöntemiyle Covid-19 testi yaptırmasını önerdi.

DSÖ, ECDC (Avrupa hastalık önleme ve kontrol birliği), CDC’nin ( ABD hastalık önleme ve kontrol merkezi) Hızlı Antijen Testi kullanım önerileri:

•       RT-PCR olanağı bulunmayan ya da PCR sonucunun geç alındığı durumlarda,
•       Salgın şüphesi olan yerlerde ( taramalarda ve yeni vakaların saptanmasında),
•       Sağlık kurumları ya da toplu bakım verilen kurumlarda ( hastane, okul, bakım evleri, hapishane, yurt, gemi, iş yeri vb ) vakaların erken saptanması için,
•       Kritik gruplar ya da ortamlarda salgının gidişatının izlenmesinde, toplumsal bulaştırıcılığın yüksek olduğu bölge ve yapılarda (sağlık merkezleri, bakım evleri, hapishane, okul vb) ; Erken tanı konulması,
•       Temaslı takibi
•       Salgının yönetimi için antijen testleri kullanılabilir.
•       Ayrıca asemptomatik temaslıların taramasında kullanılabilir.

Hızlı test kullanımda ki kolaylıklar ve maliyet etkin olması nedeni ile hızlı antijen testlerinin Sağlık bakanlığı Covid 19 Rehberinde tanı testleri arasın da yer alacağını düşünüyoruz. Ancak testin mutlaka bir sağlık çalışanı tarafından yapılması ve sonucun bir hekim tarafından değerlendirilmesi önemlidir. Çünkü test sonuçları toplumda hastalık görülme sıklığı (prevalans) ve hastalığın asemptomatik ya da semptomatik seyrine göre dikkatli yorumlanmalıdır.

•       Prevelans (yaygınlık) yüksek ve hasta semptomatik olduğu halde negatif sonuç hastalığı ekarte ettirmez ve mutlaka RT-PCR ile doğrulanmalıdır. PCR olanağı yoksa başka bir antijen kiti ile test tekrar edilmelidir.
•       Prevelans yüksek, hasta temaslı ve asemptomatik ise pozitif sonuç gerçek enfeksiyonu yakalar. Pozitif sonucu PCR ile doğrulamaya gerek yoktur. Ancak negatif sonuç mutlaka RT-PCR ile doğrulanmalıdır. PCR olanağı yoksa başka bir antijen kiti ile test tekrar edilmelidir.
•       Prevelansın düşük olduğu durumlarda negatif sonuç yüksek enfeksiyöz vakaları dışlamada işe yarar. Negatif sonucu doğrulamak gerekmez. Pozitif sonuç doğrulma gerektirir.

Uz. Dr. Rezan Harman Günerkan           

Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı